Wyobraź sobie, że odstawiając niektóre produkty żywnościowe, mógłbyś doprowadzić komórki rakowe do głodu...

Wówczas wzrost guza gwałtownie by się zatrzymał. Bez pożywienia guz zacząłby się zmniejszać, kurczyć, aż w końcu zniknąłby całkowicie.

Część naukowców uważa, że to marzenie może w niektórych przypadkach stać się rzeczywistością. Czego komórki nowotworowe potrzebują do życia?

Komórki mogą funkcjonować dzięki dwóm różnym źródłom energii

Komórki mają do dyspozycji dwa źródła energii: glukozę i kwasy tłuszczowe.

Muszą te dwa rodzaje „paliwa” spalać, aby je przekształcać w energię komórkową (czyli w ATP, adenozynotrifosforan).

W tym celu potrzebują tlenu, dostarczanego za pośrednictwem oddychania i krwi.

To „paliwo” i tlen są spalane wewnątrz komórki, w mitochondriach pełniących rolę małych elektrowni wewnątrzkomórkowych. W wyniku spalania powstaje energia komórkowa.

Mitochondria mogą funkcjonować, jeśli mają tlen i glukozę, albo tlen i kwasy tłuszczowe.

Gdy zaczyna brakować tlenu

Jednak mitochondria nie zawsze mają wystarczającą ilość tlenu. Na przykład, gdy bardzo szybko biegniesz i brakuje Ci tchu, komórkom brakuje tlenu.

Wówczas na szczęście możesz biec nadal, ponieważ komórki są w stanie wytwarzać energię nawet bez tlenu: poprzez fermentację.

Fermentacja umożliwia komórkom funkcjonowanie w sytuacji, gdy nie ma tlenu. Jednak fermentacja zachodzi jedynie przy udziale glukozy, a nie przy udziale kwasów tłuszczowych.

Komórki rakowe uzależnione od glukozy

Komórki rakowe, które są bardzo agresywne, szybko się rozmnażają i występują w dużej ilości w jednym miejscu, do funkcjonowania wykorzystują przede wszystkim fermentację.

Fermentacja z kwasami tłuszczowymi jest niemożliwa, a to oznacza, że ​​komórki nowotworowe potrzebują ogromnej ilości glukozy.

Potrzebują 20 razy więcej glukozy niż zdrowa komórka. Do tego stopnia, że można zobaczyć nowotwór złośliwy w organizmie za pomocą pozytonowej tomografii emisyjnej (PET): wystarczy obserwować komórki zużywające najwięcej glukozy.

Komórki rakowe są uzależnione od glukozy. Jedyne, co je interesuje, to znaleźć glukozę za wszelką cenę. Jak narkoman. I jak narkoman przestają się przejmować otoczeniem.

Jeśli mają do dyspozycji wyłącznie kwasy tłuszczowe, cierpią głód. Spada ilość wytwarzanej energii komórkowej. Komórki rakowe stają się mniej agresywne i mają mniejszą zdolność do rozmnażania się.

Z pozostałymi komórkami organizmu (komórkami mózgu, serca, mięśni) jest inaczej. One mogą żyć nawet wtedy, gdy mają do dyspozycji tylko kwasy tłuszczowe, ponieważ nie funkcjonują w sposób tak szalony jak komórki rakowe.

Nowotwór kaskadowo

Glukoza dla komórek rakowych pełni rolę paliwa. Jednak spożywanie dużej ilości cukru zwiększa ryzyko zachorowania na raka również z innych powodów:

• W wyniku fermentacji glukozy, zachodzącej w komórkach, powstaje kwas mlekowy, który powoduje wzrost poziomu kwasowości w tkankach nowotworowych. A to dodatkowo sprzyja powiększaniu się guza nowotworowego;
• Im więcej cukru spożywasz, tym wyższy poziom cukru we krwi i tym więcej insuliny produkuje trzustka. Insulina pobudza wytwarzanie substancji o nazwie Insulin-like growth factor-1 (IGF), silnego hormonu odpowiedzialnego za rozmnażanie się komórek zdrowych, ale także komórek nowotworowych.

To wszystko skłoniło naukowców do tego, aby pacjentom chorym na raka proponować dietę bezwęglowodanową, zwaną dietą ketogeniczną.

Dieta bez węglowodanów kontra rak

W 2007 r. dr Melanie Schmidt i biolog Ulrike Kämmerer ze szpitala w Wüzburgu w Niemczech przeprowadzili badanie kliniczne z udziałem pacjentów chorych na raka. Zaproponowali pacjentom dietę o bardzo niskiej zawartości węglowodanów, wysokiej zawartości tłuszczu i wysokiej zawartości białka, zwaną dietą ketogeniczną. Bez cukrów, bez zbóż, bez ciastek, bez makaronu, bez ryżu, bez ziemniaków i z bardzo małą ilością owoców. Wyłącznie tłuste mięso, tłuste ryby, całe jaja, orzechy, oliwa z oliwek, olej lniany i niektóre warzywa.

Warto wspomnieć, że pomysł nie był nowy. Już w 1924 r. dr Otto H. Warburg (laureat Nagrody Nobla z 1931 r.) opublikował swoje obserwacje na temat nowotworów: Spożywanie dużej ilości węglowodanów bardzo pobudza wzrost komórek nowotworowych.

Dwójka badaczy ze szpitala w Würzburgu trafiła jednak na przeszkodę: szpital zezwolił na przetestowanie diety ketogenicznej wyłącznie u pacjentów, u których wyczerpano już wszystkie możliwości konwencjonalnego leczenia: operacje, radioterapię, chemioterapię, a także terapie alternatywne, typu leczenie hipertermią i autohemoterapię (domięśniowe zastrzyki z własną krwią żylną).

Co oznacza, że byli to pacjenci w bardzo złym stanie zdrowia. Mieli nowotwory złośliwe jajnika, piersi, ślinianek przyusznych, kości, trzustki, tarczycy, przełyku lub agresywne nowotwory układu nerwowego, odporne na konwencjonalne leczenie. Od momentu rozpoczęcia badania klinicznego dwóch pacjentów zmarło w ciągu pierwszego miesiąca. Jeden zrezygnował, ponieważ odstawienie słodzonych napojów i produktów zbożowych było dla niego zbyt trudne. Sześciu pacjentów zrezygnowało z powodów osobistych. Dwóch kolejnych pacjentów przerwało dietę z powodu nagłego pogorszenia stanu zdrowia.

Za to u pięciu pacjentów, którzy przestrzegali diety bez węglowodanów przez trzy miesiące, uzyskano pozytywne wyniki. Pacjenci nadal żyli, ich stan fizyczny ustabilizował się lub poprawił, guz nowotworowy przestał rosnąć i choroba się ustabilizowała.

Skuteczność diety ketogenicznej leży w rygorystycznym ograniczeniu spożycia węglowodanów. Gdy brakuje węglowodanów, organizm wytwarza ciała ketonowe, pochodne tłuszczów. Ciała ketonowe są w stanie zapewnić energię dla ciała i mózgu, za to dla komórek nowotworowych są mało przydatne.

W badaniu klinicznym, przeprowadzonym przez badaczy ze szpitala w Würzburgu, zaledwie dwóm pacjentom udało się wystarczająco zmniejszyć spożycie węglowodanów, aby organizm wytworzył dużo ciał ketonowych. Tak czy inaczej, te wstępne wyniki są zdecydowanie godne uwagi i naukowcy dostrzegają w nich alternatywną metodę leczenia raka, nie czekając aż choroba wejdzie w stadium terminalne (1).

Dwoje dzieci, którym pomogła dieta ketogeniczna

Pierwsze doświadczenie, w którym zastosowano dietę ketogeniczną w leczeniu raka u ludzi, zostało zrealizowane w 1995 roku. Przeprowadzono je u dwójki dzieci z guzem mózgu, przez onkologa (lekarza specjalistę w leczeniu nowotworów), Lindę Nebeling (obecnie pracującą w National Cancer Institute w Stanach Zjednoczonych).

I jedno, i drugie dziecko zareagowało pozytywnie. U jednego z nich progresja choroby została całkowicie zatrzymana. 10 lat później to dziecko nadal żyło, kontynuując dietę ketogeniczną.

Nie można oczywiście wyciągać żadnych ogólnych wniosków z tak niewielkiego doświadczenia. Niemniej jednak dieta ketogeniczna jest obecnie przedmiotem zainteresowania wielu zespołów medycznych na całym świecie.

Thomas Graeber, profesor farmakologii molekularnej i medycznej, opublikował w 2012 r., wraz z innymi członkami zespołu badawczego, wyniki badań. Wskazują, że odstawienie glukozy aktywuje mechanizm sygnalizowania i amplifikacji metabolicznej, prowadzący do śmierci komórek nowotworowych (2).

Badania opublikowane latem 2013 r. w czasopiśmie „Plos One” wskazują, że przeżywalność myszy z chorobą nowotworową poddanych diecie ketogenicznej jest wyższa niż w grupie kontrolnej myszy niestosujących diety.

W połączeniu z tlenoterapią hiperbaryczną, polegającą na nasycaniu komórek nowotworowych tlenem, przeżywalność myszy wzrosła o 78% (3).

Takie wyniki otwierają na przyszłość wielkie nadzieje dla chorych.

Konieczna ostrożność

Trzeba jednak uważać, gdyż dieta ketogeniczna wywołuje określone problemy i zdecydowanie odradza się jej stosowanie bez nadzoru lekarza. Może powodować bardzo silne zmęczenie, ponieważ organizm musi się przyzwyczaić się do funkcjonowania bez zapasów cukru.

Dieta ketogeniczna powoduje także, że organizmowi brakuje:

• Błonnika pokarmowego: z tego powodu pojawiają się zaparcia lub, paradoksalnie, biegunki. Aby temu zaradzić, można sięgnąć po suplementy zawierające błonnik, np. babkę jajowatą lub pektynę;

• Potasu: większość potasu dostarczamy do organizmu wraz z owocami i warzywami, a te są źródłem węglowodanów. Dlatego osoby na diecie ketogenicznej muszą suplementować potas lub jeść warzywa o niskiej zawartości węglowodanów (zieloną kapustę, szparagi, bakłażany, ogórki, brokuły, seler, sałatę, pory, rzeżuchę) i awokado.

Diety ketogenicznej nie należy stosować przede wszystkim w następujących przypadkach:

• Niewydolność nerek, wątroby lub serca, a także niedawno przebyty zawał serca,

• Cukrzyca insulinozależna i cukrzyca insulinoniezależna, chyba że pod kontrolą lekarza,

• Ciąża i karmienie piersią,

• Bez kontroli lekarza nikt tej diety nie powinien stosować dłużej niż 4 tygodnie,

• Okres wzrostu (dzieci i młodzież),

• W trakcie stosowania leków diuretycznych lub kortykosteroidów, chyba że pod nadzorem lekarza,

• W przypadku zaburzeń odżywiania,

• Po operacji,

• W przypadku chorób charakteryzujących się zaburzeniami metabolizmu kwasów tłuszczowych (porfiria, deficyt karboksylazy pirogronianu i inne, rzadkie choroby genetyczne).

Zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwory

Aby zapobiegać nowotworom, a także, aby zwiększyć skuteczność leczenia, korzyści daje nie tylko dieta ketogeniczna, ale także dieta o niskiej ilości węglowodanów. Aby zmniejszyć ryzyko karmienia glukozą wygłodniałego guza nowotworowego:

• Ogranicz spożycie żywności przetworzonej przemysłowo, typu dania gotowe, rafinowana mąka (biała) i produkty wytworzone z takiej mąki (chleb tostowy, białe bagietki, ciasta drożdżowe, białe makarony) oraz napojów słodzonych i soków;

• Ilość produktów zbożowych dostosuj do poziomu swojej aktywności fizycznej. Jeśli nie uprawiasz żadnego sportu, możesz się bez nich obejść;

• Zadbaj o to, aby na talerzu było kolorowo: kolorowe warzywa i owoce zawierają dużo antyoksydantów, które zmniejszają stan zapalny (jagody, czerwone winogrona, pomidory, zielone warzywa). Znamy oczywiście kilka wyjątków: np. kalafior, chrzan i szparagi są białe, a mimo to doskonałe dla zdrowia;

• W miarę możliwości unikaj produktów grillowanych i smażonych;

• Wybieraj wysokiej jakości produkty tłuste: małe tłuste ryby, wszelkiego rodzaju orzechy, oliwę z oliwek extra virgin, olej rzepakowy, awokado, ekologiczne jaja – najlepiej te wzbogacone w omega-3;

• Unikaj wyrobów tłuszczowych wytwarzanych przemysłowo: gotowych sosów do sałatek, gotowych majonezów i oczywiście wszelkiego rodzaju prażonych i solonych herbatników;

• Zmodyfikuj tryb życia, aby ograniczyć przyczyny stresu: zmień zawód, aktywności i miejsce zamieszkania, jeśli te obecne nie pozwalają na zachowanie spokoju;

• Ogranicz stosowanie toksycznych wyrobów w domu: środków do sprzątania, lakierów, klejów, tworzyw sztucznych;

• Pij dziennie jeden lub dwa kieliszki dobrego wina, w miarę możliwości czerwonego.

Zdrowia życzę,
Jean-Marc Dupuis